พระอุโบสถวัดธรรมศาลา
ปัจจุบันวัดธรรมศาลามีเนื้อที่ตามโฉนดประมาณ 61 ไร่เศษ ตั้งอยู่เลขที่4 หมู่ที่7 ตำบลธรรมศาลา อำเภอเมืองนครปฐม จังหวัดนครปฐม มีสิ่งสำคัญหลายอย่าง คือ วิหารเก่า, โบสถ์, เนินถ้ำ และลิง




หอระฆังวัดธรรมศาลา
วัดธรรมศาลามีตำนานเกี่ยวกับพระยากงพระยาพาน คือ พระยาพานได้ครองเมืองศรีวิชัย จึงทรงวิตกว่าการที่พระองค์ทำปิตุฆาตพระราชบิดากับยายหอมจะได้รับสนองกรรมอย่างหนักอันจะเกิดขึ้นแก่พระองค์ทั้งที่มีชีวิตอยู่และกาลสิ้นชีวิตไป และได้สำนึกในบาปบุญคุณโทษของตนที่ทำไว้ จึงได้โปรดให้ประชุมพระอรหันต์และพระสงฆ์จากอารามต่างๆ ได้ปลูกสร้างโรงธรรมขนาดใหญ่ไว้ใกล้เนินหรือถ้ำเพื่อใช้เป็นที่ประชุมสงฆ์ และอุทิศโรงธรรมเป็นที่สำหรับพระสงฆ์ไว้แสดงธรรม เพื่อให้กรรมที่ได้รับเบาบางลง จึงได้เรียกชื่อ "ธรรมศาลา" มาทุกวันนี้



เนินหรือถ้ำในวัดธรรมศาลา
สร้างขึ้นเมื่อเมืองนครปฐมรุ่งเรืองตั้งแต่สมัยสุวรรณภูมิหรือสมัยแรกสร้างพระปฐมเจดีย์ประมาณพ.ศ.306 เชื่อว่ามีขุมทรัพย์, ถ้วยโถโอชามและของใช้อื่นๆ แต่นำออกมาใช้ไม่ได้ เนื่องจากมีปู่โสมเฝ้าอยู่จึงเล่าลือไปในทางปาฏิหาริย์มหัศจรรย์ แต่บางท่านเล่าลือว่าเป็นถ้ำที่ปรึกษาของผู้มีบุญและเจ้าผู้ครองนครสมัยเก่า และยังมีถ้วยโถโอชามมากมาย ประชาชนมีงานก็จุดธูปขอยืมไปใช้ แต่ไม่นำมาคืน ผู้เฝ้าทรัพย์โกรธจึงปิดถ้ำเสีย ปัจจุบันขึ้นทะเบียนเป็นโบราณวัตถุไว้เป็นหลักฐานที่กรมศิลปากร และเนินนี้ตั้งอยู่หลังวิหารของวัดธรรมศาลา



มณฑปวัดธรรมศาลา